ضربان ساز طبیعی قلب، گره سینوسی نام دارد. این گره که در دهلیز راست قرار دارد جرقه و پالس هر طپش قلب را ایجاد میکند. هرگاه این ضربان ساز عملکرد درست نداشته باشد ضربان قلب دچار اختلال میشود. از سالها قبل، حدود اواخر دهه 20 میلادی افراد زیادی تلاش کردهاند تا ضربانسازهای امروزی ساخته شدهاند.
ضربانساز یا پیس میکر گاهی باطری قلب نیز نامیده میشود.به عبارت دقیقتر میتوان گفت پیس میکر شامل یک باطری (منبع تامین نیرو)، یک مدار الکترونیکی وسیستم ارتباط با قلب است. اندازه پیس میکر ها از یک قوطی کبریت کوچکتر است و معمولا بین 25 تا 50 گرم وزن دارند.
پیس میکر یا ضربان ساز را میتوان از نظر مدت زمان استفاده به دو نوع موقت و دائم دسته بندی کرد. نوع موقت، خارج از بدن بیمار قرار دارد و در موارد اورژانسی یا هنگام عمل جراحی قلب و یا دوره آماده سازی بیمار برای پیس میکر دائمی مورد استفاده قرار میگیرند. نوع دائم داخل بدن بیمار تعبیه میشود که در این نوشته به آن میپردازیم.
انواع پیس میکر (ضربان ساز) یا باطری قلب
- پیس میکر تک حفره ای یا تک سیم
این نوع پیس میکر فقط یک لید دارد که در بطن راست قلب فیکس شده به ژنراتور که در زیر پوست تعبیه شده (سمت چپ قفسه سینه زیر استخوان ترقوه) متصل میشود.

- پیس میکر دو حفره ای یا دو سیم
این نوع پیس میکر دو لید(سیم) دارد که در بطن و دهلیز راست قلب فیکس میشود و با ایجاد پالس الکتریکی در این دو حفره از قلب، آریتمی قلبی را درمان میکند.

- پیس میکر سه حفره ای یا سه سیم
این نوع پیس میکر سه لید(سیم) دارد که در دهلیز راست، بطن راست و بطن چپ فیکس میشود و با ایجاد پالس الکتریکی در این سه حفره از قلب، آریتمی قلبی را درمان میکند.


تفاوت پیس میکر و ICD
ICD یا دفیبریلاتور کاشتنی در واقع پیس میکری است که در مواقع تغییرات خطرناک در ضربان قلب، میتواند شوک الکتریکی به قلب داده جان بیمار را نجات دهد.
عمل جراحی تعبیه پیس میکر
این عمل جراحی شامل تعبیه پیس میکر (باطری قلب) در سمت چپ و زیر استخوان ترقوه، فیکس کردن لیدهای پیس میکر در حفره های قلب و تنظیم پیس میکر میباشد که توسط الکتروفیزیولوژیست همراه با تیم اتاق عمل انجام میشود.
- مراقبت های بعد از عمل در بیمارستان
- بیمار تا 6 ساعت بعد از عمل باید استراحت مطلق داشته باشد و از تخت خارج نشود.
- بیمار تا 24 ساعت بعد از عمل در بیمارستان بستری و تحت مانیتورینگ قلب خواهد بود.
- اطلاعات مربوط به پیس میکر شامل مدل، لیدها، تاریخ تعبیه و نام پزشک در اختیار بیمار قرار میگیرد.
- مراقبت های بعد از عمل تعبیه پیس میکر یا باطری قلب پس از ترخیص از بیمارستان
باتوجه به حساسیت عمل جراحی انجام شده، لازم است که پس از ترخیص از بیمارستان مراقبتهای خاصی انجام شود و نکاتی مدنظر قرار گیرد:
- تا دو هفته بعد از عمل، از باز کردن و کشش دست چپ، فشار مستقیم روی پیس میکر، خوابیدن روی پیس میکر، ورزش کردن و حمل اجسام سنگین خودداری کنید.
- مراقبت از بخیه و استحمام بعد از عمل پیس میکر: محل بخیه خشک و تمیز نگه داشته شود ولی از شستشوی بخیه ها خودداری کنید. معمولا ده روز تا دو هفته بعد از عمل، بخیه ها توسط پزشک معالج کشیده می شود و پس از آن می توان با دقت جهت کشیده نشدن محل جراحی، استحمام کرد.
- از انجام فعالیتهای سنگین فیزیکی (مانند رانندگی، مسافرت، فعالیتهای سنگین شغلی، ورزشهای رقابتی سنگین و فعالیتهای جنسی) تا 6 هفته بعد از عمل تعبیه پیس میکر خودداری کنید.
- مصرف داروها باید دقیقا طبق دستور پزشک معالج انجام شود و هرگونه تغییر خودسرانه میتواند نتایج خطرناکی برای بیمار به همراه داشته باشد.
- رژیم غذایی کم نمک، کم چربی و کم حجم رعایت شود و در صورت داشتن هرگونه بیماری زمینهای که نیاز به رژیم خاصی دارد با پزشک مربوطه مشورت نمایید.
- همواره کارت شناسایی پیس میکر را به همراه داشته باشید. این کارت شامل اطلاعات بیمار، دستگاه پیس میکر، پزشک معالج و بیمارستانی که عمل تعبیه پیس میکر در آن انجام شده است، میباشد.
- استفاده از موبایل مشکلی برای باطری قلب ایجاد نمیکند ولی نباید موبایل را روی محل تعبیه پیس میکر قرار داد.
- بهتر است بیماران دارای باطری قلب، هنگام روشن بودن مایکروفر نزدیک نشوند.
- دستگاه های فلزیاب به پیس میکر واکنش نشان میدهند بنابراین هنگام عبور از گیت های امنیتی (مانند فرودگاه) حتما به مامورین اطلاع دهید.
- مصرف الکل ممکن است در عملکرد پیس میکر اختلال ایجاد کند، بنابراین بهتر است بیمار از نوشیدن الکل خودداری نماید.
- معاینات دوره ای: هر سه الی 4 ماه یکبار بیمار باید حتما جهت بررسی و در صورت نیاز تنظیم پیس میکر، به پزشک مراجعه کند.